Transformacja energetyczna, dekarbonizacja i najważniejsze przepisy prawa

Zarówno transformacja energetyczna jak i dekarbonizacja to hasła które można usłyszeć codziennie niemal w każdej telewizji czy radiu albo przeczytać na prawie wszystkich portalach internetowych. Z tego artykułu dowiesz się czym dokładnie jest jedno i drugie oraz jakie przepisy prawa to regulują, szczególnie jeśli chodzi o regulacje dla biznesu. 

Transformacja energetyczna 

Transformacja energetyczna to proces stopniowego przekształcania systemów energetycznych w celu przejścia z tradycyjnych źródeł energii, takich jak paliwa kopalne (węgiel, ropa, gaz ziemny), na źródła energii odnawialnej (OZE) i niskoemisyjne technologie. Celem transformacji energetycznej jest zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, poprawa efektywności energetycznej oraz zwiększenie udziału czystych, zrównoważonych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej.

Kluczowe elementy transformacji energetycznej:

1. Rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) – takich jak energia słoneczna, wiatrowa, wodna czy geotermalna.

1. Zwiększenie efektywności energetycznej – zmniejszenie zużycia energii poprzez modernizację procesów technologicznych i zwiększenie efektywności sprzętu.

1. Decentralizacja produkcji energii – rozwój lokalnych, niezależnych źródeł energii, co pozwala zmniejszyć zależność od elektrowni systemowych i ograniczyć straty przesyłowe.

1. Inwestycje w infrastrukturę – modernizacja sieci energetycznych, magazynowanie energii oraz wprowadzenie systemów zarządzania energią (EMS).

1. Elektryfikacja – elektryfikacja sektorów, takich jak transport czy przemysł, które do tej pory opierały się na paliwach kopalnych(więcej o elektryfikacji znajdziesz TUTAJ).

Transformacja energetyczna to kluczowy element globalnych działań mających na celu walkę ze zmianami klimatycznymi, a także poprawę bezpieczeństwa energetycznego i stabilności gospodarczej.

Dekarbonizacja

Dekarbonizacja to proces zmniejszania emisji dwutlenku węgla (CO₂) oraz innych gazów cieplarnianych w atmosferze, które są odpowiedzialne za zmiany klimatu. Dąży się do tego głównie poprzez redukcję spalania paliw kopalnych i zastępowanie ich odnawialnymi źródłami energii oraz wprowadzanie rozwiązań, które zwiększają efektywność energetyczną i zmniejszają emisje w sektorach takich jak przemysł, transport i budownictwo.

Etapy dekarbonizacji:

1. Redukcja emisji CO₂ – poprzez ograniczenie wykorzystania paliw kopalnych (np. węgla, ropy, gazu ziemnego).

1. Wdrażanie OZE – rozwój energetyki odnawialnej jako alternatywy dla paliw kopalnych.

1. Technologie sekwestracji CO₂ – rozwój technologii, które pozwalają na przechwytywanie i składowanie dwutlenku węgla (CCS – Carbon Capture and Storage).

1. Wspieranie gospodarki obiegu zamkniętego – recykling i ponowne wykorzystanie zasobów w celu zmniejszenia zużycia energii i surowców pierwotnych.

Dekarbonizacja jest kluczowym elementem strategii walki ze zmianami klimatycznymi i realizacji międzynarodowych porozumień klimatycznych, takich jak Porozumienie Paryskie, które zakłada ograniczenie wzrostu globalnej temperatury do 1,5°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej.

Różnica między transformacją energetyczną a dekarbonizacją

• Transformacja energetyczna dotyczy szerokiego przejścia na nowe technologie i systemy produkcji energii oraz ciepła (OZE, efektywność energetyczna, elektryfikacja).

• Dekarbonizacja koncentruje się na redukcji emisji CO₂, zarówno poprzez zmiany w sektorze energetycznym, jak i inne działania związane z emisjami w przemyśle, transporcie czy rolnictwie.

Oba procesy są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ transformacja energetyczna stanowi kluczowy element dekarbonizacji gospodarki.

Najistotniejsze przepisy regulujące transformacje energetyczną które mogą dotyczyć również Twojej firmy 

ESG ( więcej o ESG przeczytasz TUTAJ)

Przepisy prawa nakładające obowiązek raportowania w obszarze ESG są szczególnie rozwinięte w Unii Europejskiej oraz w innych krajach, gdzie wzrasta nacisk na transparentność działań firm w zakresie zrównoważonego rozwoju. Oto główne przepisy dotyczące ESG:

1. Dyrektywa NFRD (Non-Financial Reporting Directive) – 2014/95/UE

• Wprowadzona w 2014 roku, dyrektywa NFRD nakłada na duże firmy w Unii Europejskiej obowiązek raportowania informacji niefinansowych, takich jak wpływ ich działalności na środowisko, aspekty społeczne, oraz ich polityki zarządzania (Governance).

• Dotyczy dużych jednostek zainteresowania publicznego (PIEs) zatrudniających powyżej 500 pracowników.

• Zakres raportowania obejmuje m.in. kwestie środowiskowe, społeczne, przestrzeganie praw człowieka, antykorupcję i politykę różnorodności.

2. CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive)

• Nowa dyrektywa CSRD, która zastępuje NFRD, została przyjęta w 2022 roku i znacząco poszerza zakres firm, które muszą raportować na temat ESG.

• CSRD obejmuje znacznie więcej przedsiębiorstw, w tym mniejsze firmy, i wprowadza bardziej szczegółowe wymagania dotyczące raportowania ESG zgodnie z europejskimi standardami zrównoważonego rozwoju (ESRS).

• Oczekuje się, że do 2026 roku większość dużych firm w UE będzie musiała publikować dane ESG.

3. Taksonomia UE

• Rozporządzenie 2020/852 o taksonomii zrównoważonego finansowania ma na celu stworzenie jednolitego systemu klasyfikacji działalności gospodarczej, która przyczynia się do celów zrównoważonego rozwoju.

• Firmy muszą raportować, w jakim stopniu ich działalność jest zgodna z taksonomią i jak wpływa na środowisko oraz zmiany klimatyczne.

4. SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation)

• Rozporządzenie SFDR 2019/2088 wymaga od instytucji finansowych oraz zarządzających aktywami dostarczania informacji na temat wpływu ich decyzji inwestycyjnych na aspekty ESG.

• Ma na celu zwiększenie transparentności na rynku finansowym w zakresie zrównoważonych inwestycji i unikania „greenwashingu”.

5. Krajowe przepisy

• Niektóre kraje wprowadzają własne przepisy związane z ESG. Przykładowo, w Polsce obowiązuje Ustawa o rachunkowości (art. 49b), która wdraża przepisy dyrektywy NFRD, nakładając na duże firmy obowiązek raportowania niefinansowego.

Przepisy te wskazują na rosnącą presję regulacyjną na firmy w obszarze ESG, zmuszając je do szczegółowego raportowania i podejmowania działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Elektromobilność (więcej o elektryfikacji przeczytasz TUTAJ) 

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego w sprawie efektywności energetycznej budynków (EPBD) – 2018/844

• Ta dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzania przepisów, które promują instalację ładowarek do EV w nowych i istniejących budynkach.

• Dla budynków niemieszkalnych (np. biurowców) z więcej niż 10 miejscami parkingowymi, przepisy zobowiązują do instalacji przynajmniej jednej stacji ładowania EV oraz do przygotowania infrastruktury (okablowania) pod przyszłe ładowarki do co najmniej 20% miejsc parkingowych.

• Dyrektywa wprowadza również wymogi w odniesieniu do renowacji budynków, co może dotyczyć dużych firm inwestujących w modernizację swoich obiektów

2. Rozporządzenie UE o infrastrukturze paliw alternatywnych (AFID)

• Ta regulacja wymaga od państw członkowskich promowania i wspierania infrastruktury paliw alternatywnych, w tym ładowania pojazdów elektrycznych. Choć AFID nie narzuca bezpośredniego obowiązku instalacji ładowarek przez firmy, tworzy ramy prawne wspierające rozwój infrastruktury ładowania, co może pośrednio wymuszać na firmach wdrożenie takich rozwiązań, aby sprostać standardom zrównoważonego rozwoju i potrzebom pracowników oraz klientów.

3. Polskie przepisy krajowe – Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych (znowelizowana w 2021 r.)

• Ta ustawa w Polsce określa, że budynki niemieszkalne z więcej niż 20 miejscami parkingowymi (od 1 stycznia 2025 roku) będą zobowiązane do posiadania infrastruktury do ładowania pojazdów elektrycznych w ilości 20% miejsc powyżej wspomnianych 20.

• Dotyczy to zarówno nowych budynków, jak i tych podlegających istotnym modernizacjom.

• Dotyczy to dużych przedsiębiorstw, ponieważ nowelizacja ustawy zwolniła z tego obowiązku MSP. 

• Za niedostosowanie się do tego przepisu, na dzień powstania tego wpisu ustawodawca nie przewidział żadnych kar finansowych. 

4. Rozporządzenie UE w sprawie zrównoważonych finansów i ESG

Chociaż przepisy dotyczące ESG nie narzucają bezpośrednio instalacji ładowarek EV, promują one dekarbonizację oraz zrównoważone inwestycje, co może motywować duże firmy do instalowania infrastruktury ładowania jako elementu długoterminowej strategii środowiskowej.

DSR (więcej o DSR przeczytasz TUTAJ) 

 Program Demand Side Response (DSR), który umożliwia odbiorcom energii elektrycznej zarządzanie swoim zużyciem w odpowiedzi na sygnały z rynku, jest regulowany przez kilka kluczowych aktów prawnych, zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym.

1. Prawo Unijne:

• Rozporządzenie UE 2019/943 w sprawie rynku energii elektrycznej jest częścią tzw. pakietu "Czysta energia dla wszystkich Europejczyków". Wprowadza przepisy, które wspierają integrację odbiorców w rynek energii, promując programy DSR. Rozporządzenie to stawia nacisk na otwieranie rynków energii dla aktywnych uczestników, w tym odbiorców korzystających z DSR.

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/944  jest istotnym elementem legislacji unijnej w zakresie rynku energii elektrycznej. Nakłada obowiązek państwom członkowskim na wspieranie mechanizmów DSR i otwierania rynków dla aktywnego zarządzania popytem przez odbiorców końcowych.

2. Prawo Krajowe:

• Prawo energetyczne (Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. z późniejszymi zmianami). Ustawa ta reguluje zasady funkcjonowania rynku energii w Polsce, w tym programy DSR. W jej ramach działają mechanizmy umożliwiające operatorom systemu przesyłowego i dystrybucyjnego zarządzanie popytem na energię elektryczną w odpowiedzi na potrzeby sieci.

• Regulamin Rynku Bilansującego (przyjęty przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne - PSE) W Polsce operator systemu przesyłowego (PSE) odpowiada za implementację programów DSR w ramach rynku bilansującego. PSE określa szczegółowe zasady uczestnictwa w programach DSR, w tym warunki techniczne oraz finansowe.

• Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej przygotowana przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne i zatwierdzona przez Prezesa URE.

cPPA (więcej o cPPA przeczytasz  )

 Umowy Corporate Power Purchase Agreement (cPPA), czyli bezpośrednie umowy zakupu energii elektrycznej między przedsiębiorstwem a wytwórcą energii (zwykle z odnawialnych źródeł)

1. Prawo Unijne:

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Dyrektywa ta promuje bezpośrednie zakupy energii i wskazuje na potrzebę wspierania długoterminowych umów na dostawy energii, takich jak cPPA, w szczególności w celu promowania energii odnawialnej.

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 o promowaniu stosowania energii ze źródeł odnawialnych (tzw. RED II). Nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzania środków sprzyjających długoterminowym umowom zakupu energii odnawialnej, co dotyczy cPPA.

2. Prawo Krajowe:

• Prawo energetyczne (Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne, z późniejszymi zmianami) reguluje ogólne zasady funkcjonowania rynku energii w Polsce, w tym sprzedaż energii elektrycznej oraz długoterminowe umowy, takie jak cPPA.

• Prawo cywilne (Kodeks cywilny, w szczególności przepisy o umowach), ponieważ umowy cPPA są zawierane na zasadzie swobody umów pomiędzy podmiotami prywatnymi. Umowy te mogą obejmować różne zapisy dotyczące cen, ilości energii, okresów dostaw, a także warunków wypowiedzenia lub zmiany warunków umowy.

• Ustawa o odnawialnych źródłach energii (OZE), która wprowadza regulacje dotyczące wsparcia dla odnawialnych źródeł energii w Polsce. Dotyczy ona zarówno mechanizmów wsparcia dla wytwórców energii odnawialnej, jak i ram prawnych, które mogą wpływać na zawieranie umów cPPA.

 Warto, aby przedsiębiorcy znali najważniejsze przepisy prawa energetycznego, aby zapewnić zgodność swojej działalności z regulacjami dotyczącymi zużycia energii, ochrony środowiska oraz efektywności energetycznej. Znajomość tych przepisów pozwala na uniknięcie kar, optymalizację kosztów związanych z energią, a także przygotowanie się na rosnące wymagania związane z raportowaniem ESG i dekarbonizacją. Przestrzeganie prawa energetycznego jest kluczowe dla zrównoważonego rozwoju firmy oraz budowania jej wizerunku jako odpowiedzialnej społecznie i ekologicznie.