Dlaczego warto znać swój profil poboru?

DLACZEGO WARTO ZNAĆ SWÓJ PROFIL POBORU?

W wielu umowach ze sprzedawcami energii, we wzorze na cenę końcową znajduje się parametr określany jako „współczynnik profilu”.

Czym zatem jest współczynnik profilu i kiedy jest stosowany?

Zacznijmy od tego, że w modelach tzw. indeksowanych, najczęściej ceny transz bazują na standardowych kontraktach typu BASE notowanych na Towarowej Giełdzie Energii. Specyfika takich instrumentów polega na dostawie takiej samej ilości energii, w każdej godzinie, przez cały okres. Zatem 1 kontrakt produktu BASE_Y25 oznacza, dostawy 1MWh w każdej z 8760 godzin roku 2025. W praktyce nie zdarzają się sytuacje w których Odbiorca zużywa energię dokładnie w taki sposób. Powstaje zatem potrzeba, aby znaleźć taki współczynnik, którego zastosowanie przeniesie realia rynku detalicznego (zużycie klienta) na rynek hurtowy z którego przecież Odbiorca korzysta dokonując zgłoszenia (kontrakt BASE). To jest właśnie rola współczynnika profilu, który powinien uwzględniać sezonowości:

- roczną (różne wolumeny w poszczególnych miesiącach)

- tygodniową (różne zużycia w poszczególne dni tygodnia)

- dobową (różne zużycia w poszczególnych godzinach doby)

Oczywiście gdyby ceny energii były takie same w każdej godzinie danego okresu to współczynnik profilu wynosiłby 1 i nie byłoby potrzeby jego stosowania. Niestety tak nie jest. Co więcej zmienność cen jest coraz większa.

Aby to lepiej zrozumieć popatrzmy na 2 uproszczone przykłady.

1) Koszty sezonowości tygodniowej

Rozważmy następujący przypadek:

- Odbiorca prognozował średnie zużycie dobowe 24MWh (kontrakt 1MW) i dokładnie tyle zużył,

- cena kontraktu terminowego wynosiła 500MWh i dokładnie tyle samo wynosiła średnia cena SPOT

‍

Czy to oznacza, że Sprzedawca nie poniesie żadnych kosztów bilansowania?

Tutaj musimy dołożyć dodatkowe założenia (które są raczej standardem niż wyjątkiem na rynku:

- Odbiorca zużywa więcej energii w dni robocze, a mniej w weekend,

- ceny energii na rynku SPOT są wyższe w dni robocze niż w weekend.

‍

W efekcie mamy sytuację, że dla zbilansowania zapotrzebowania tego Odbiorcy, sprzedawca musi:

- kupić dodatkowe wolumeny energii w dni robocze w cenie wyższej niż kontrakt terminowy,

- sprzedać nadwyżki energii w weekend w cenach niższych niż kontrakt terminowy.

‍

Pokazuje to wykres poniżej:

W tym konkretnym przykładzie Sprzedawca poniósł dodatkowy średni koszt 75 zł/MWh, a zatem 15% ceny energii w kontrakcie terminowym.

2) Koszt sezonowości dobowej

Przyjrzyjmy się teraz dodatkowo jednemu konkretnemu dniu roboczemu:

- Odbiorca pracując na 2 zmiany zużywa więcej energii w godzinach 7-23,

- Średnia cena SPOT wynosiła (zgodnie z wykresem powyżej 600 zł/MWh) natomiast w dość standardowym profilu letnim, gdzie szczególnie drogie są godziny 20-22.

W efekcie w celu zbilansowania Odbiorcy, sprzedawca musi dokupić energię w godzinach droższych niż średnia i sprzedać w godzinach nocnych, gdzie ceny są niższe niż średnia. W tym konkretnym przypadku ten dodatkowy koszt wyniósł 10% ceny energii.

Dlaczego w niektórych modelach Sprzedawcy wskazują we wzorach osobny składnik współczynnika profilu, a niektórzy tego nie robią?

• Nie znajdziemy współczynników profilu w modelach, w których koszt bilansowania jest po stronie Odbiorcy. A zatem w takich kiedy transza opiewa na konkretny wolumen (moc kontaktu). Wówczas odchylenia od tego wolumenu są rozliczane najczęściej na rynku SPOT, a efekt doliczany do ceny końcowej.
• Współczynników nie znajdziemy również z modelach opartych na rozliczeniach po SPOT (Rynku Dnia Następnego) w formule ważonej wolumenem odbioru. Więcej o różnicach znajdziecie Państwo TUTAJ.
  
  Tutaj nie sposób nie wspomnieć, że życie potrafi zaskoczyć i można spotkać na rynku również model w którym Odbiorca jest rozliczany po średniej ważonej wolumenem, a mimo wszystko cena jest przemnażana przez współczynnik profilu. Co raczej trzeba traktować jako nadużycie Sprzedawcy.

• Na rynku występują modele nie należące do powyższych kategorii, które nie mają osobnego współczynnika profilu, ale koszt jest uwzględniany przez Sprzedawcę we współczynniku marżowym.

Dlaczego warto, aby Odbiorca znał koszt swojego współczynnika profilu?

• Ułatwia to negocjacje ze Sprzedawcami energii.

Znając wartość swojego profilu możemy oszacować na ile jest to faktyczny koszt, a na ile Sprzedawca próbuje ukryć w nim część swojej marży.

• Umożliwia porównanie ofert i modeli pomiędzy sobą.

Aby świadomie wybrać czy korzystniejsze rezultaty może przynieść model oparty na transzach wolumenowych czy może procentowych niezbędna jest wiedza o kosztach profilu. Podobnie chcąc podjąć decyzję czy lepiej kupować na Rynku Dnia Następnego (SPOT) bazującym na średniej arytmetycznej czy może średniej ważonej wolumenem zużycia.

• Zrozumienie kosztów profilu umożliwia obliczenie wpływu jego zmiany na przykład na skutek dodania instalacji PV czy też rezygnacja z pracy w weekendy na cenę energii w zakładzie (w zależności od modelu współpracy).
• Pomaga podejmować prawidłowe decyzje  zarządzając swoim portfelem.

Ten punkt wydaje się mało intuicyjny więc pozwolę sobie pokazać go na rzeczywistym przykładzie.

Odbiorca w swojej wieloletniej umowie ze Sprzedawcą energii ma możliwość korzystania z kontaktów terminowych (transze procentowe), współczynnik profilu wynosił 1,0089 (zatem bardzo nisko). Nie było to jednak zaskakujące, gdyż klient faktycznie pracował niemal w ruchu ciągłym.

W przypadku braku zgłoszenia transzy, klient był rozliczany w cenach na rynku SPOT (model ważony wolumenem zapotrzebowania).

Odbiorca w trakcie umowy zainstalował źródło PV.  

Jego rzeczywisty profil w okresie Q2 2024 na rynku SPOT wyniósł 1,1.

Oznacza to, że średnia cena Rynku Dnia Następnego wynosiła 392 zł/MWh, a cena hurtowa zakupiona przez klienta ok 434 zł/MWh.

Oczywiście wynikało to z faktu, że Odbiorca zużywał więcej w godzinach najdroższych (drugi szczyt) a najmniej w godzinach gdzie produkcja z własnego źródła PV była największa (podobnie jak w całym systemie) a ceny najniższe. Wykres z przykładowego dnia poniżej.

Odbiorca zastanawiając się czy na Q3 lepiej kupić kontrakt terminowy czy może zostawić pozycję na SPOTy powinien pamiętać, że kupując kontrakt terminowy za 400 zł/MWh jego cena po współczynniku profilu będzie wynosić 400x1,0089 = 403,56 zł/MWh.

Aby osiągnąć taką ceną na SPOT, energia musiałaby kosztować 367 zł/MWh, przy współczynniku profilu 1,1. Zatem rynek terminowy powinien być w tym wypadku preferowany przez Odbiorcę, a przynajmniej powinna być uwzględniona premia wynikająca z różnic we współczynnikach (ostatecznie wsp. w Q3 wyszedł u klienta jeszcze wyższy bo 1,14).

‍

Podsumowanie

Zatem podsumowując proces zarządzania zakupami w firmie warto zacząć od zrozumienia i wyliczenia własnego współczynnika profilu. Z całą pewnością okaże się on pomocny w wielu aspektach związanych z kontraktacją cen. Dodatkowo warto pamiętać, że raz wyznaczony profil nie jest na zawsze. Zmienia się wraz ze zużyciem energii w firmie oraz zmiennością cen na rynku. Możemy być niemal pewni, że w najbliższych latach czeka nas duża zmienność więc coroczne sprawdzanie profilu wydaje się być dobrym nawykiem.